To było jedno z największych odkryć archeologicznych w 2023 roku. Jezioro kości – tak nazwano stanowisko archeologiczne we wsi Papowo Biskupie, w województwie kujawsko-pomorskim. Odnaleziono tam wiele fragmentów szkieletów ludzkich. Naukowcy ustalili, że w tym miejscu dawniej było jezioro, które osuszano w XIX i XX wieku. Stan szczątków wskazuje na to, że w jeziorze składano ofiary z ludzi. Kości badają m.in. antropolodzy z Uniwersytetu Łódzkiego, którzy dokonali niezwykłego odkrycia.
Jezioro kości i nowa historia Słowian
Badania DNA kości wykazały, że szczątki pochodzą z około 1000 – 450 lat przed naszą erą. Te informacje mogą odmienić zapisy historii, która mówi, że Słowianie przybyli na obecne ziemie polskie dopiero na początku drugiej połowy pierwszego tysiąclecia naszej ery. Szczątki sugerują, że w jeziorze składano ofiary.
Możemy się domyślać, że śmierć tych osób nastąpiła w dramatycznych okolicznościach. Z drugiej strony składanie ofiar powinno zostawić na kościach jakieś ślady. Gdyby tych ludzi zabijano za pomocą narzędzi tępo- lub ostrokrawędzistych, na kościach byłoby to widać, a my na razie nic takiego nie znaleźliśmy. Zastanawia jednak podzielenie ciał na fragmenty – mówi prof. Wiesław Lorkiewicz z Katedry Antropologii Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łóddzkiego.
Już początkowe badania pozwoliły określić, że ludzie, od których pochodzą odkryte w Popowie Biskupim szczątki, nie różnią się znacznie pod względem genetycznym od ludzi żyjących na terenie Polski na przykład w okresie wczesnego średniowiecza. I te badania mogą zachwiać obowiązującą teorią na temat Słowian.
Mamy nadzieję, że uda nam się przedstawić kolejne argumenty dzięki dalszym badaniom nad kośćmi z Papowa. Te badania mogą się okazać przełomowe w dyskusji naukowej – dodaje antropolog z UŁ.
Składanie ofiar i cenne przedmioty
Badacze analizują jezioro kości, by dojść do tego, w jaki sposób tak wielki zbiór szczątków został odnaleziony na jednym obszarze. Wiele wskazuje na obrządki ówczesnych mieszkańców tych terenów. A dokładnie – obrządek pogrzebowy ciałopalny, który jest uznawany za typowy dla kultury łużyckiej, występującej przez prawie 1000 lat na terenie dzisiejszej Polski, wschodnich Niemiec, Czech, Słowacji i zachodniej Ukrainy.
Na drewnianym stosie kremowano zmarłych, a po spaleniu ich szczątki umieszczano w specjalnym naczyniu zwanym popielnicą lub urną i składano do grobu. Prawdopodobnie było to związane z ówczesnymi wierzeniami i stanowiło warunek przejścia w zaświaty. Dzięki badaniom DNA ogromnie rozszerza się możliwość odpowiedzi na pytania: kim byli ci ludzie, jak wyglądali, jak żyli – mówi prof. Wiesław Lorkiewicz z UŁ.
Jezioro kości to nie tylko odkryte zbiory ludzkich szczątków. Co więcej, na stanowisku archeologicznym znaleziono ponad 500 przedmiotów – przede wszystkim biżuterii – wykonanych z metalu, ale jednak datowanych na erę poprzedzającą epokę żelaza. I to kolejny przełom. Archeolodzy są zdania, że w pewnym momencie nastąpiła zmiana kulturowa i zamiast ludzi zaczęto składać w ofierze depozyty w postaci cennych przedmiotów.
UMED buduje nowoczesne laboratoria do badań molekularnych